Jaka kara za jazdę po pijanemu?
Odpowiedzialność karna za jazdę pod wpływem alkoholu zależy od dwóch zasadniczych okoliczności. Po pierwsze od ujawnionego stężenia alkoholu w organizmie sprawcy. A po drugie, znacznie zaostrza się odpowiedzialność karna w przypadku wcześniejszego skazania za prowadzenia w stanie nietrzeźwości lub była sprawcą innych przestępstw komunikacyjnych. O czym powinien pamiętać kierowca oskarżony o prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego? Zawsze najważniejszą kwestią pozostaje precyzyjne ustalenie stanu, w którym znajdował się kierowca oraz prawidłowe zinterpretowanie skutków takiego stanu rzeczy.
Jakie grożą konsekwencje za jazdę pod wpływem alkoholu?
Prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego to nie tylko przestępstwo, ale również po prostu naganny czyn. Wsiadanie za kółko w takim stanie po prostu stwarza ogromne niebezpieczeństwo zarówno dla kierującego, jak i innych uczestników ruchu drogowego. Jednak czym innym jest moralna ocena czynu, a czymś innym jego konsekwencje prawne. Oskarżony zawsze ma prawo się bronić, a w tego rodzaju sprawach istnieje cały szereg możliwości obrony, z których skorzystanie może nie tylko doprowadzić do zmniejszenia wysokości sankcji nałożonych przez sąd, ale nawet do uniewinnienia od stawianych zarzutów.
O czym powinien pamiętać kierowca oskarżony o prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego? Zawsze najważniejszą kwestią pozostaje precyzyjne ustalenie stanu, w którym znajdował się kierowca oraz prawidłowe zinterpretowanie skutków takiego stanu rzeczy.
Czy jazda pod wpływem alkoholu to przestępstwo?
Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości jest przestępstwem. Zgodnie z art. 178a §1 Kodeksu karnego kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. Jednak w przypadkach, gdy sprawca tego przestępstwa był już wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem innego środka odurzającego, grozi mu surowsza odpowiedzialność karna. W takich przypadkach podlega karze pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat (art. 178a § 2 k.k.).
Art. 178a.
§ 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. (uchylony).
§ 3. (uchylony).
§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Zarówno „nietrzeźwość”, jak i „stan pod wpływem środka odurzającego” nie zostały zdefiniowane w art. 178a k.k. W stosunku do pierwszego z tych pojęć znajdzie tu zastosowanie art. 115 § 16 Kodeksu karnego, zgodnie z którym stan nietrzeźwości zachodzi wówczas, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
Art. 115 § 16 k.k.
Stan nietrzeźwości w rozumieniu tego kodeksu zachodzi, gdy:
1) zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub
2) zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
Stan po użyciu - wykroczenie
W zależności od ustalonego stężenia alkoholu czyn sprawcy może być uznany za wykroczenie. Zgodnie z Kodeksem wykroczeń zabronione jest prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym w stanie „po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka” (art. 87 § 1 k.w.).
Art. 87. Kodeksu Wykroczeń
§ 1. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 2500 złotych.
§ 1a. Tej samej karze podlega, kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu inny pojazd niż określony w § 1.
§ 2. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu inny pojazd niż określony w § 1, podlega karze aresztu albo karze grzywny nie niższej niż 1000 złotych.
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.
§ 4. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1a lub 2 można orzec zakaz prowadzenia pojazdów innych niż określone w § 1.
Kiedy sprawca jest w stanie „po użyciu” popełnia wykroczenie, natomiast, gdy znajduje się „pod wpływem” przestępstwo. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 2022 r., sygn. akt IV KK 666/21 przypomniał, że różnica sprowadza się do stopnia intoksykacji alkoholem lub środkiem odurzającym. Mówiąc inaczej ze stanem „po użyciu” mamy do czynienia w sytuacji, kiedy zakazana substancja jedynie znajduje się w organizmie, ale nie wywiera realnego wpływu na jego funkcjonowanie. Choć – jak wiadomo – w przypadku alkoholu ustawodawca zdecydował się na ścisłe określenie stężenia, przy którym prowadzenie pojazdu zawsze oznacza popełnienie przestępstwa – bez względu na reakcje organizmu kierowcy. Jak więc bada się jego stan?
Jakie stężenie alkoholu jest karalne?
W zależności od stężenia alkoholu sprawca może być skazany za popełnienie wykroczenia albo może zostać orzeczona wobec niego kara za przestępstw. Można powiedzieć, że poziom stężania alkoholu, którego przekroczenie może skutkować odpowiedzialnością to poziom od 0,2 promila. Wtedy pojawia się odpowiedzialność za wykroczenie. Przekroczenie jednak progu 0,5 promila w wydychanym powietrzu diametralnie zmienia sytuację procesową sprawcy gdyż będzie on już odpowiadał jak za przestępstwo z art. 178a k.k.
Surowsze kary
Warto pamiętać, że surowsza odpowiedzialność karna grozi także tym kierującym pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego, także w dwóch innych przypadkach. Pierwszym z nich jest popełnienie tego przestępstwa pomimo wcześniejszego, prawomocnego skazania za popełnione w tym stanie:
- Sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym;
- Sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym;
- Spowodowanie – w wyniku naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu – wypadku, w którym poszkodowany odniósł określony uszczerbek na zdrowiu lub poniósł śmierć.
Z karą pozbawienia wolności w przedziale od trzech miesięcy do pięciu lat musi się liczyć także obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo. Tym samym wykluczone jest wymierzenie surowszej odpowiedzialności karnej kierującemu pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego, jeżeli wskazany tu zakaz został orzeczony w związku z popełnieniem wykroczenia bądź na mocy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Z drugiej jednak strony nie ma tu znaczenia za jakie przestępstwo sąd nałożył na sprawcę ten zakaz. W każdym razie poniesienie odpowiedzialności karnej za przestępstwa wynikające z art. 178a Kodeksu karnego w decydującej mierze zależy od tego, czy kierowca rzeczywiście znajdował się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem innego środka odurzającego. Ocena jego stanu jest podstawową kwestią, którą analizuje się w procesie karnym – tym samym ma kluczowe znaczenie dla skonstruowania właściwej linii obrony.
Prowadzenie pojazdu w stanie pod wpływem środka odurzającego
Nieco trudniej jest odpowiedzieć na pytanie, co dokładnie oznacza „stan pod wpływem środka odurzającego”. Przede wszystkim ustawodawca nie sprecyzował o jakie dokładnie środki odurzające chodzi. W końcu wpływ na czynności organizmu – w tym zwłaszcza jego zdolności motoryczne – mogą mieć najprzeróżniejsze substancje, w tym te, które pod warunkiem prawidłowego stosowania nie stoją na przeszkodzie prowadzeniu pojazdów. Wśród komentatorów Kodeksu karnego przeważa stanowisko, zgodnie z którym na gruncie omawianych tu przepisów pojęcie „środka odurzającego” należy rozumieć szeroko i obejmuje ono właściwie wszystkie substancje – a więc nie tylko „odurzające” – które zostały tak użyte, że wywołany w organizmie sprawcy działanie analogiczne do alkoholu. Sąd Najwyższy już wiele lat temu – gdyż w wyroku z dnia 7 lutego 2007 roku, sygn. akt V KK 128/06 – zaakceptował taki sposób rozumowania, podnosząc, iż zawsze należy badać skutek przyjęcia przez kierowcę danego środka zwłaszcza na jego ośrodkowy układ nerwowy, który ma decydujący wpływ na sprawność motoryczną prowadzącego pojazd.
Badanie trzeźwości przez Policję – kontrola drogowa
W związku z tym w sprawach dotyczących prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego kluczowe jest zbadanie: w przypadku alkoholu jego stężenia w organizmie, natomiast w przypadku innych substancji ich rodzaju, stężenia oraz wpływu na organizm kierowcy. Oczywiście najwięcej pytań pojawia się zawsze wówczas, gdy kierowca odurzył się substancją, która przy prawidłowym użyciu nie powoduje żadnych negatywnych skutków w zakresie możliwości prowadzenia pojazdów bądź w ogóle nie jest przeznaczona do spożycia przez ludzi. To z kolei otwiera szereg możliwości obrony, które – o ile zostaną odpowiednio dobrane – mogą doprowadzić do znacznego złagodzenia kary, a nawet do uniewinnienia.
W praktyce najtrudniej polemizować z pomiarami stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu bądź we krwi. Jednak wcale nie oznacza to, że przedstawione wyniki badań – czy to wykonanych przez funkcjonariuszy uprawnionych do tego służb za pomocą alkomatu, czy też przez laboratorium diagnostyczne – od razu zamykają sprawę. Są to dowody, z którymi – tak, jak w przypadku każdego innego dowodu przeprowadzanego w sprawie karnej – można, a nawet trzeba polemizować. Na co zwrócić szczególną uwagę?
Badanie alkomatem - prawidłowość badania
W przypadku każdego badania mającego na celu wykrycie w organizmie kierowcy niedozwolonych substancji kluczowe znaczenie prawidłowe przeprowadzenie badań. I nie chodzi tu tylko o właściwe analizy laboratoryjne – również alkomat pokazuje wartości zgodne z prawdą tylko wówczas, gdy zostanie właściwie użyty. Konieczne jest zwłaszcza zamontowanie ustnika zgodnie z instrukcją oraz „wdmuchanie” powietrza pod odpowiednim ciśnieniem. Zawsze wówczas, gdy pierwszy pomiar wskazuje na to, że kierowca mógł spożyć alkohol przed rozpoczęciem jazdy, badanie – po odczekaniu min. 15 minut – powtarza się. Niezachowanie tych wymogów oznacza, że uzyskane wyniki po prostu nie są miarodajne, a tym samo łatwo je podważyć przed sądem. Podobnie zresztą, jak wówczas, gdyby zdarzyło się, że alkomat nie posiada wymaganych atestów.
Zawsze dużo pewniejsze wyniki – co jednak nie zawsze musi być korzystne dla oskarżonego – dają wyniki badań krwi na obecność alkoholu. Tu jednak również liczy się prawidłowe zastosowanie techniki badawczej. W każdym zaś przypadku liczyć się czas, jaki upływa od zakończenia spożywania alkoholu do rozpoczęcia pomiarów jego stężenia w organizmie. Jasne jest, że im więcej czasu upływa, tym jest ono mniejsze – w końcu alkohol podlega procesom metabolicznym, a w konsekwencji jest wydalany przez człowieka.
Jeszcze bardziej skomplikowane są te zagadnienia w przypadku oskarżenia kierowcy o prowadzenie pojazdu pod wpływem innych, niż alkohol środków odurzających. W takich okolicznościach należy nie tylko określić rodzaj tych substancji, ale również ich negatywny wpływ na wszelkie zdolności motoryczne kierowcy. Dlatego prawie zawsze w tych sprawach niezbędne jest nie tylko przeprowadzenie – nieraz bardzo specjalistycznych i realizowanych tylko przez certyfikowane ośrodki – badań laboratoryjnych, ale również powołanie biegłego, który wskaże na wpływ wykrytych substancji na kierowcę. Stąd opracowując linię obrony warto pamiętać, że w grę wchodzi nie tylko poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy wszystkie czynności zostały prawidłowo przeprowadzone, ale również ustalenie, czy biegli wyciągnęli właściwe wnioski z uzyskanych wyników badań.
Wątpliwości rozstrzyga się na korzyść
W każdym razie doświadczenie pokazuje, że w sprawach dotyczących prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego pojawia się cały szereg różnego rodzaju wątpliwości. Te zaś – zgodnie z podstawowymi zasadami prawa i procesu karnego – zawsze rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. Mówiąc inaczej: z punktu widzenia skutecznego prowadzenia jego obrony każda, nawet najmniejsza wątpliwość dotycząca uzyskanych wyników badań obecności zakazanych substancji w organizmie kierowcy zdecydowanie zwiększa szanse na wygraną przed sądem. O ile oczywiście zostanie prawidłowo wykorzystana w czasie procesu.
Analizując orzecznictwo sądów dotyczące omawianych tu spraw można zauważyć ciekawe zjawisko. Polskie sądy niekiedy rozpoznają sprawy, w których oskarżeni podnoszą, że zupełnie nie spodziewali się, iż w ich organizmie nadal jest obecny alkohol. Rzeczywiście może zdarzyć się, że nawet po długim czasie od zakończenia jego spożywania badania będą wykazywać jego stężenie. Jest to wynik rzadko spotykanych zaburzeń metabolicznych, jednak jeżeli oskarżony cierpi na tego rodzaju dolegliwości istnieją bardzo duże szanse nawet na uniewinnienie od zarzutu prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu. W takich przypadkach – zwłaszcza, gdy kierowca wsiadł za kółko po upływie czasu, który zwyczajowo wystarcza na strawienie alkoholu – trudno zarzucić mu winę.
Obronę trzeba dobrze przemyśleć
Podsumowując to, co do tej pory powiedzieliśmy można stwierdzić, że o ile prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu lub środków odurzających należy ocenić negatywnie, o tyle kierowca oskarżony o to przestępstwo ma wiele możliwości obrony swoich praw. Do najważniejszych z nich należy analiza prawidłowości pomiarów alkomatem czy badań laboratoryjnych. Trzeba pamiętać, że ustawodawca zdecydował, iż sam fakt obecności w organizmie określonego stężeniu alkoholu powoduje, że kierujący w takim stanie popełnia przestępstwo. Jednak dużo większe możliwości oceny jego stanu pojawiają się, kiedy zostanie wykryta w jego organizmie obecność substancji odurzających. Wtedy należy zbadać, czy rzeczywiście doprowadziły one do analogicznych skutków, jak alkohol.
Takie kwestie, jak prawidłowość zastosowania odpowiednio zalegalizowanego alkomatu – zwłaszcza odpowiednie użycie ustnika i odczekanie 15. minut pomiędzy pomiarami – oraz wyciągnięcie właściwych wniosków z uzyskanych wyników badań laboratoryjnych stanowią podstawowe zagadnienia w sprawach karnych dotyczących oskarżenia o kierowanie pojazdem pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego. Dlatego przed sądem często powołuje się biegłych, których opinię można kwestionować, wnosząc o jej uzupełnienie, a nawet o powołanie kolejnych biegłych w sprawie. Oskarżony może także przedstawić opinię prywatną. Zawsze jednak linia obrony – najlepiej konstruowana przy wsparciu udzielanym przez profesjonalnego prawnika – musi być dostosowana do okoliczności konkretnego przypadku. Wówczas daje duże szanse na zmniejszenie kary, a nawet na uniewinnienie.
Pomoc adwokata lub radcy prawnego w sprawie za jazdę pod wpływem alkoholu
Jeśli szukasz radcy prawnego w Warszawie w sprawie związanej z prowadzeniem samochodu pod wpływem alkoholu, w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu skontaktuj się ze mną niezwłocznie. Kancelaria w sprawie jazdy po alkoholu znajduje się w Warszawie Wawer.